बार्टी’चा खर्च: गौरव की गरजा? भीमा-कोरेगाव सोहळा आणि विद्यार्थ्यांचे भविष्य!

✍️ विशेष लेख
‘बार्टी’चा खर्च: गौरव की गरजा? भीमा-कोरेगाव सोहळा आणि विद्यार्थ्यांचे भविष्य!
महाराष्ट्र शासनाच्या सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागांतर्गत कार्यरत असलेली डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था, अर्थात ‘बार्टी’ (BARTI), ही प्रामुख्याने संशोधन, प्रशिक्षण आणि अनुसूचित जातीच्या (SC) विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी स्थापन केलेली स्वायत्त संस्था आहे. परंतु, गेल्या काही वर्षांपासून ‘बार्टी’च्या खर्चाच्या प्राथमिकता आणि मूळ उद्दिष्टांवर गंभीर प्रश्नचिन्ह उभे राहिले आहे.
भीमा-कोरेगाव येथील ‘शौर्य दिना’च्या वार्षिक कार्यक्रमासाठी ‘बार्टी’ दरवर्षी करोडो रुपये खर्च करत असल्याचा मुद्दा आता उघडपणे चर्चिला जात आहे. दरवर्षी या एका दिवसाच्या सोहळ्यासाठी १० ते १५ कोटी रुपयांचा खर्च केला जातो, अशी माहिती समोर येत आहे. हा प्रचंड खर्च ‘बार्टी’च्या मूळ अर्थसंकल्पातून केला जात आहे.
हा खर्च नेमका कशासाठी, हा कळीचा मुद्दा आहे.
🏢 ‘बार्टी’चे मूळ उद्दिष्ट: उत्सव की उत्थान?
‘बार्टी’च्या अधिकृत माहितीनुसार, या संस्थेची स्थापना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे विचार समाजात रुजविणे, सामाजिक समता व न्याय यावर संशोधन करणे आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, अनुसूचित जातीच्या तरुणांना स्पर्धा परीक्षा, कौशल्य विकास आणि रोजगारासाठी प्रशिक्षण देणे हे आहे.
संस्थेच्या प्रमुख कार्यांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे:

• UPSC, MPSC, JEE/NEET आणि इतर स्पर्धा परीक्षांसाठी मोफत प्रशिक्षण व शिष्यवृत्ती देणे.
• सामाजिक समता व न्यायावर आधारित संशोधन करणे.
• कौशल्य विकास प्रशिक्षण देऊन तरुणांना रोजगारक्षम बनवणे.
• जात वैधता प्रमाणपत्रे (Caste Validity Certificates) मिळविण्यासाठी मदत करणे.
  या स्पष्ट उद्दिष्टांवरून हे दिसून येते की, ‘बार्टी’ ही संशोधन आणि प्रशिक्षण यावर लक्ष केंद्रित करणारी संस्था आहे, सन, उत्सव किंवा समारंभ साजरे करण्यासाठी नव्हे.
  💰 पैशांची उधळपट्टी आणि विद्यार्थ्यांचे हाल
  एकीकडे, भीमा-कोरेगावच्या सोहळ्यावर कोट्यवधी रुपये खर्च केले जात आहेत, तर दुसरीकडे, महाराष्ट्रभरातील हजारो होतकरू अनुसूचित जातीचे विद्यार्थी-विद्यार्थिनी MPSC, UPSC, किंवा इतर उच्च शिक्षण घेण्यासाठी शहरांमध्ये हलाखीच्या परिस्थितीत राहत आहेत.
• ग्रामीण भागातून आलेल्या अनेक विद्यार्थ्यांना स्पर्धा परीक्षांसाठी मार्गदर्शन आणि राहण्यासाठी पुरेशी आर्थिक मदत मिळत नाही.
• खासगी शिकवणी, पुस्तके आणि निवासाचा खर्च परवडत नसल्यामुळे अनेक गुणवान विद्यार्थी आपले स्वप्न अर्धवट सोडत आहेत.
• ‘बार्टी’कडून मिळणाऱ्या शिष्यवृत्ती आणि प्रशिक्षण योजनांमध्ये अनेकदा अडथळे व विलंबाची तक्रार असते.
  जेव्हा संस्थेचा उद्देश विद्यार्थ्यांचे भविष्य घडवणे आहे, तेव्हा दरवर्षी एकाच कार्यक्रमावर इतका मोठा खर्च करणे, हा संसाधनांचा दुरुपयोग आहे. जर हा १० ते १५ कोटी रुपयांचा निधी विद्यार्थ्यांच्या प्रशिक्षण, शिष्यवृत्ती, वाचनालय सुविधा किंवा वसतिगृहाच्या विकासासाठी वापरला गेला, तर हजारो गरीब कुटुंबांतील मुलांचे भविष्य खऱ्या अर्थाने घडेल.
  भीमा-कोरेगाव येथील ‘विजयस्तंभा’ला अभिवादन करणे, शौर्याचे स्मरण करणे, याबद्दल कोणाचे दुमत नाही. पण हा सोहळा शांततेत, योग्य नियोजन करून जिल्हा परिषदेसारख्या स्थानिक प्रशासकीय यंत्रणेमार्फतही आयोजित करता येतो. सोहळ्यासाठी लागणाऱ्या पायाभूत सुविधांचा निधी शासनाच्या समाज कल्याण किंवा जिल्हा नियोजन मंडळाकडून दिला जाऊ शकतो, त्यासाठी केवळ संशोधन आणि प्रशिक्षण हे उद्दिष्ट असलेल्या ‘बार्टी’च्या निधीचा वापर करणे अयोग्य आहे. काही संघटनांनीही या कार्यक्रमाचा खर्च जिल्हा परिषदेमार्फत करण्याची मागणी केली आहे, जी योग्य आहे.
  ✨ निष्कर्ष: प्राधान्यक्रम बदला
  ‘बार्टी’ने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या ‘शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा’ या त्रिसूत्रीवर खरे उतरण्यासाठी शिका या मूळ विचाराला प्राधान्य देणे आवश्यक आहे.
  पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेना म्हणून आमचे स्पष्ट मत आहे की, ‘बार्टी’ने त्वरित आपले प्राधान्यक्रम (Priorities) बदलावेत. संशोधन, प्रशिक्षण आणि शिष्यवृत्तीसाठी असलेला निधी केवळ त्याच कामासाठी वापरावा. भीमा-कोरेगाव येथील सोहळ्याचा खर्च अन्य शासकीय विभागांकडून किंवा स्वतंत्र निधीतून करण्यात यावा, जेणेकरून ‘बार्टी’च्या मूळ कार्यावर कोणताही परिणाम होणार नाही.
  आज आपल्या मुलांना ज्ञानाचे बळ देऊन सक्षम करणे, हेच डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना खरे अभिवादन ठरेल, केवळ एका दिवसाच्या सोहळ्यावर करोडो रुपये खर्च करणे नव्हे. गरजांवर खर्च करा, गौरवावर नाही!
  प्रा . अरुण जी मेडे
  महाराष्ट्र प्रदेश अध्यक्ष
  पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेना
  वसई
  संपर्क नंबर (8208707508 )