जातीमुळे करिअरला खीळ? पुण्यातील कॉलेजवर माजी विद्यार्थ्याचे गंभीर आरोप; नेमकं प्रकरण काय?

जातीमुळे करिअरला खीळ? पुण्यातील कॉलेजवर माजी विद्यार्थ्याचे गंभीर आरोप; नेमकं प्रकरण काय?
पुणे: महाराष्ट्रातील पुणे शहरात शिक्षण क्षेत्राला हादरवून सोडणारी एक घटना समोर आली आहे. पुण्यातील ‘मॉडर्न कॉलेज ऑफ आर्ट्स, सायन्स अँड कॉमर्स’ (Modern College of Arts, Science and Commerce) या नामांकित शिक्षण संस्थेवर एका माजी विद्यार्थ्याने गंभीर स्वरूपाचे जातीय भेदभावाचे आरोप केले आहेत. प्रेम बिरहाडे (Prem Birhade) नावाच्या या तरुणाने कॉलेज प्रशासनाच्या कथित असहकारामुळे आपल्याला लंडन येथील एका कंपनीतील नोकरीची संधी गमवावी लागल्याचा दावा केला आहे.
नेमकं प्रकरण काय?

• माजी विद्यार्थ्याचा दावा: प्रेम बिरहाडे, जो अनुसूचित जाती (Dalit/Buddhist) प्रवर्गातील आहे आणि ज्याने मॉडर्न कॉलेजमधून बी.बी.ए. (BBA) चे शिक्षण पूर्ण केले आहे. त्याने समाज माध्यमांवर एक व्हिडिओ पोस्ट करून कॉलेजवर गंभीर आरोप केले.
• नोकरीसाठी आवश्यक पडताळणी: बिरहाडेला लंडन येथील एका कंपनीत नोकरी मिळाली होती. या प्रक्रियेअंतर्गत, कंपनीने त्याच्या शैक्षणिक माहितीच्या पडताळणीसाठी (Reference Verification) मॉडर्न कॉलेजशी संपर्क साधला.
• जातीची विचारणा आणि शिफारसपत्रास नकार: बिरहाडेच्या आरोपानुसार, त्याने जेव्हा कॉलेज प्रशासनाकडे, विशेषत: विभाग प्रमुख आणि प्राचार्यांकडे, ही पडताळणी प्रक्रिया पूर्ण करण्याची विनंती केली, तेव्हा त्याला त्याच्या जातीबद्दल विचारणा करण्यात आली. त्यानंतर, प्राचार्यांच्या निर्देशानुसार त्याला ‘शिफारसपत्र’ (Recommendation Letter) किंवा पडताळणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे देण्यास नकार देण्यात आला.
• नोकरी गमावल्याचा दावा: कॉलेजने वेळेत पडताळणी न केल्यामुळे त्याला लंडनमध्ये मिळालेली नोकरी गमवावी लागली, असा त्याचा मुख्य आरोप आहे.
• कॉलेज प्रशासनाचा बचाव: दुसरीकडे, कॉलेज प्रशासनाने सर्व आरोप फेटाळले आहेत. कॉलेजच्या प्राचार्यांनी एका निवेदनाद्वारे स्पष्ट केले आहे की, विद्यार्थ्याचे कॉलेजमधील वर्तन ‘असमाधानकारक’ (unsatisfactory conduct) असल्यामुळे संस्थात्मक नियमांनुसार त्याला पुढील शिफारसपत्र देण्यास नकार देण्यात आला.
• पूर्वी शिफारसपत्रे दिली होती: कॉलेजने हे देखील स्पष्ट केले की, बिरहाडेने परदेशात पुढील शिक्षणासाठी (यूकेमधील एका विद्यापीठात) प्रवेश घेताना यापूर्वी कॉलेजने त्याला तीन शिफारसपत्रे (Recommendation Letters) आणि बोनाफाईड सर्टिफिकेट दिले होते.
• नोकरी गमावली नाही, केवळ पडताळणीला विलंब: कॉलेजने असाही दावा केला की बिरहाडेने नोकरी गमावली नाही आणि आवश्यक पडताळणी दस्तऐवज त्यांनी कंपनीला पाठवले होते. मात्र, बिरहाडेने दावा केला की त्यांनी विलंबाने पडताळणी पाठवल्याने त्याची संधी हातातून गेली.
• विरोधकांची भूमिका: या घटनेनंतर वंचित बहुजन आघाडीचे प्रमुख प्रकाश आंबेडकर (Prakash Ambedkar) आणि राष्ट्रवादी काँग्रेस (शरद पवार गट) चे आमदार रोहित पवार यांच्यासह अनेक राजकीय नेत्यांनी कॉलेज प्रशासनाच्या भूमिकेवर तीव्र टीका केली आहे. प्रकाश आंबेडकर यांनी या घटनेला ‘जाती-आधारित शैक्षणिक अडथळा’ (Academic Sabotage rooted in Caste Prejudice) म्हणत कॉलेजवर ‘मनुवादी’ (Manuwadi) विचारधारेचा आरोप केला.
  वाद आणि पुढील पाऊले:
  हा वाद आता केवळ एका विद्यार्थ्याचा वैयक्तिक प्रश्न न राहता, जातीय भेदभावाच्या गंभीर आरोपांमुळे एका मोठ्या सामाजिक आणि कायदेशीर वादाचे स्वरूप घेत आहे. प्रेम बिरहाडे यांनी कॉलेज प्रशासनाविरुद्ध बदनामी आणि छळवणुकीचा (Defamation and Harassment) खटला दाखल करण्याची तयारी दर्शवली आहे. तर दुसरीकडे, कॉलेज प्रशासनानेही त्यांच्या महिला शिक्षकांबद्दल अपमानास्पद भाषा वापरल्याबद्दल बिरहाडे यांच्यावर कारवाईची मागणी केली आहे.
  मॉडर्न कॉलेज सारख्या प्रतिष्ठित संस्थेवर झालेले हे आरोप शिक्षण व्यवस्थेतील जातीय भेदभावाच्या समस्येवर पुन्हा एकदा प्रकाश टाकतात. या प्रकरणाची सत्यता आणि दोन्ही बाजूंचे दावे आता तपास यंत्रणा आणि कायदेशीर प्रक्रियेद्वारे तपासले जाणे अपेक्षित आहे.