‘रावण: राजा राक्षसांचा’ – खलनायकाच्या मुखवट्याआडचा पराक्रमी महामानव!
लेखक: शरद तांदळे
‘रावण’: पराभूताचा इतिहास आणि महानायकाची दुसरी बाजू!
एक विशेष पुस्तक परिचय:
आजवर भारतीय संस्कृती आणि साहित्यात ‘रावण’ हे पात्र केवळ एक दुष्ट, गर्विष्ठ आणि खलनायक म्हणूनच रेखाटले गेले आहे. मात्र, शरद तांदळे लिखित ‘रावण: राजा राक्षसांचा’ ही कादंबरी वाचकाला एका वेगळ्या आणि विचार करायला लावणाऱ्या प्रवासावर घेऊन जाते. ही कादंबरी रामायणातील या सर्वात वादग्रस्त पात्राकडे पाहण्याची एक नवी आणि संशोधनात्मक दृष्टी देते.
खलनायकाच्या जन्माची कहाणी:
शरद तांदळे यांनी केवळ पौराणिक कथांवर अवलंबून न राहता, अनेक संदर्भ आणि संशोधन वापरून रावणाचे एक सर्वसमावेशक चरित्र उभे केले आहे. ही कादंबरी दशग्रीव ते ‘रावण: राजा राक्षसांचा’ हा त्याचा प्रवास उलगडते.
- उपेक्षित बालपण: अनार्य दासीपुत्र म्हणून मिळालेली उपेक्षा, कुळावरून झालेले अपमान आणि आर्य समाजाने नाकारलेले श्रेष्ठत्व यांमुळे रावणाचे बालमन कसे क्रूरतेकडे वळले, याचे चित्रण यात आहे.
- कर्तृत्वाचा संघर्ष: लेखक अत्यंत प्रभावीपणे मांडतात की, रावणाला त्याच्या कुळापेक्षा अधिक महत्त्व त्याच्या कर्तृत्वाला द्यायचे होते. ‘स्वाभिमान हा कर्तृत्वाने वाढतो आणि कर्तृत्वाला मर्यादा कुळानं नाही, तर न्यूनगंडानं येतात,’ हे तत्त्वज्ञान त्याला सोन्याची लंका उभारण्यास प्रेरणा देते.
विद्वान, शिवभक्त आणि कुशल राज्यकर्ता:
शरद तांदळे रावणाची केवळ दुर्गुणी बाजू न दाखवता, त्याच्या अलौकिक गुणांवर प्रकाश टाकतात. - महापंडित: रावण हा केवळ एक राजा नव्हता, तर तो चारही वेदांचा गाढा अभ्यासक, महान शिवभक्त, शिवतांडव स्तोत्राचा रचयिता, उत्कृष्ट संगीतज्ञ (रुद्रवीणा), तसेच आयुर्वेद, व्यापार आणि राज्यशास्त्र या विषयांत पांडित्य मिळवलेला एक बुद्धीमान व्यक्ती होता. त्याने बुद्धिबळाचा आणि ‘रावणसंहिता’ या ग्रंथाची निर्मिती केली, असे मानले जाते.
- जनतेचा राजा: ‘रक्ष इति राक्षस’ – म्हणजेच लोकांचे रक्षण करणारी जमात, या अर्थानुसार त्याने अनेक भटक्या जमातींना एकत्र आणून सोन्याच्या लंकेसारखे बलाढ्य आणि समृद्ध साम्राज्य उभे केले. त्याने आपल्या साम्राज्यात प्रत्येकाला समानता आणि आपले विचार मांडण्याचा हक्क दिला.
- मातृभक्त आणि कर्तव्यनिष्ठ: तो मातृभक्त, आज्ञाधारक शिष्य, जबाबदार बंधू आणि प्रेमळ पती म्हणूनही कसा होता, याचे चित्रण लेखकाने अत्यंत खुबीने केले आहे.
‘रावण’ का वाचायला हवा?
ही कादंबरी केवळ रावणाचे चरित्र नाही, तर ती एका ‘पराभूताचा इतिहास’ आहे. विजयी व्यक्तींनी लिहिलेल्या इतिहासापलीकडे जाऊन, लेखक आपल्याला रावणाच्या मनातील वेदना, त्याची महत्त्वाकांक्षा आणि त्याचे नैतिक संघर्ष समजून घेण्यास मदत करतात. रावणाला खलनायक का ठरवले गेले? शिव-वैष्णव यांच्यातील सत्तासंघर्षात त्याचा बळी कसा गेला? अशा अनेक प्रश्नांची उत्तरे ही कादंबरी शोधते.
निष्कर्ष:
शरद तांदळे यांची ‘रावण: राजा राक्षसांचा’ ही कादंबरी वाचकाला एक ‘वेगळा रावण’ दाखवते. हा ग्रंथ वाचकाच्या मनात भाव-भावनांचा कल्लोळ निर्माण करतो आणि रावणाकडे बघण्याची आपली पारंपरिक दृष्टी बदलण्यास प्रवृत्त करतो. इतिहासातील एका महत्त्वाच्या पात्राचे वेगळे आकलन करण्यासाठी ही कादंबरी प्रत्येकाने आवर्जून वाचावी.
(बातमी संघर्षनायक मीडिया करिता)
