दीपोत्सवाचा झगमगाट आणि दारिद्र्याची दाहकता: अयोध्येतील ‘विश्वविक्रमा’वरील टीकेची झाळ

दीपोत्सवाचा झगमगाट आणि दारिद्र्याची दाहकता: अयोध्येतील ‘विश्वविक्रमा’वरील टीकेची झाळ
उत्तर प्रदेशातील अयोध्या नगरीने दिवाळीपूर्वी साजरा केलेल्या भव्य दीपोत्सव सोहळ्याने पुन्हा एकदा जगाचे लक्ष वेधून घेतले. सरयू नदीच्या पवित्र घाटांवर एकाच वेळी २६.१७ लाख दिवे प्रज्वलित करून आणि २,१२८ लोकांनी एकत्र आरती करून ‘गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड’मध्ये दोन नवीन विश्वविक्रम स्थापित करण्यात आले. राम नगरी २८ लाख दिव्यांच्या रोषणाईने उजळून निघाली, जगभर या दिमाखदार सोहळ्याची प्रशंसा झाली. मात्र, या ‘विक्रमी’ झगमगाटावर लवकरच टीकेची झाळ पडली, कारण दिवे विझल्यानंतर जे दृश्य समोर आले, ते हृदयद्रावक आणि विचार करायला लावणारे होते.
विश्वविक्रमाच्या पडद्याआडचे विदारक वास्तव
दीपोत्सव संपताच, सरयू नदीच्या घाटांवर आजूबाजूला राहणाऱ्या गरीब लोकांनी दिव्यांमध्ये उरलेले मोहरीचे तेल (सरसोंचे तेल) गोळा करण्यासाठी मोठी गर्दी केली. लहान मुले, महिला, तरुण आणि वृद्ध लोक हातात डबे, बाटल्या आणि भांडी घेऊन हे तेल जमा करताना दिसले. पोलिसांच्या धास्तीने घाईघाईने तेल भरतानाचे त्यांचे छायाचित्रे आणि व्हिडिओ सोशल मीडियावर मोठ्या प्रमाणात व्हायरल झाले. काही नागरिकांनी प्रतिक्रिया दिली की हे गोळा केलेले तेल त्यांना ६ महिने खाण्यासाठी उपयोगी पडेल.
एकीकडे विश्वविक्रमासाठी कोट्यवधी रुपये खर्च करून केलेली दिव्यांची भव्य रोषणाई आणि दुसरीकडे त्याच दिव्यांतील उरलेले तेल जमा करण्यासाठी गरिबांची लागलेली रांग – हे चित्र उत्तर प्रदेशातील (यूपी) गरीब आणि महागाईने त्रस्त असलेल्या जनतेची खरी आणि विदारक परिस्थिती जगासमोर आणणारे ठरले. हा ‘उत्सवी’ आणि ‘विक्रमी’ झगमगाट केवळ वरवरची श्रीमंती दाखवून गरिबीच्या वास्तवावर पडदा टाकण्याचे काम करत आहे, असा तीव्र सूर नागरिकांच्या प्रतिक्रियांमधून उमटला.
नागरिकांचा संताप आणि तीव्र प्रतिक्रिया
हे व्हिडिओ व्हायरल झाल्यानंतर सोशल मीडियावर नागरिकांमध्ये संतापाची तीव्र लाट उसळली. अनेक लोकांनी थेट सरकार आणि या उत्सवाच्या आयोजकांना लक्ष्य केले. “विश्वविक्रम करण्यासाठी ओतलेला हा कोट्यवधींचा पैसा जर गरिबांच्या मूलभूत गरजांसाठी किंवा त्यांना स्वस्त दरात तेल, धान्य उपलब्ध करण्यासाठी खर्च केला असता, तर आज हे विदारक चित्र पाहण्याची वेळ आली नसती,” अशा संतप्त प्रतिक्रिया नागरिकांनी व्यक्त केल्या.
काही नागरिकांनी तर थेट मागणी केली की, “दीपोत्सवासाठी वापरलेले हेच तेल समारंभानंतर गरिबांना सन्मानाने वाटायला हवे होते.” या घटनेमुळे भव्य समारंभांमागील खर्च आणि देशातील गरिबीचे आव्हान यामधील विरोधाभास अधिक ठळकपणे समोर आला आहे.
प्रश्नचिन्ह: प्राधान्यक्रम कशास?
अयोध्या दीपोत्सवाचा भव्य समारंभ आणि त्यानंतरचे हे हृदयद्रावक चित्र यामुळे उत्तर प्रदेशातील गरिबांच्या अवस्थेवर पुन्हा एकदा गंभीर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. “विक्रम” नोंदवण्याच्या ध्येयात समाज कल्याणाचे आणि गरिबी निर्मूलणाचे ध्येय मागे पडले आहे का? असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
मोठे, दिमाखदार सोहळे आयोजित करणे आणि विश्वविक्रम प्रस्थापित करणे हे निश्चितच अभिमानास्पद असू शकते, परंतु जेव्हा या सोहळ्याच्या समाप्तीनंतर नागरिकांना अशाप्रकारे मूलभूत गरजांसाठी संघर्ष करावा लागतो, तेव्हा त्या सोहळ्याचा अर्थ आणि प्राधान्यक्रम तपासण्याची गरज निर्माण होते. अयोध्येतील या घटनेने, देशातील आर्थिक विषमतेचे वास्तव केवळ अधोरेखित केले नाही, तर विकास आणि गरिबी निर्मूलनाच्या धोरणांवर अधिक गंभीरपणे लक्ष देण्याची आवश्यकता आहे, हे स्पष्टपणे दाखवून दिले आहे.