संपादकीय: ‘मालक’ की ‘शोषक’? श्रमिकांच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न

✒️ संपादकीय: ‘मालक’ की ‘शोषक’? श्रमिकांच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न
ठाण्यात घरकाम करणाऱ्या महिलेवर मालकानेच केलेल्या लैंगिक अत्याचाराच्या घटनेने, एका बाजूला समाजातील विषमतेचे आणि दुसऱ्या बाजूला महिलांच्या सुरक्षिततेचे अत्यंत गंभीर वास्तव पुन्हा एकदा समोर आणले आहे.
एका उच्चभ्रू टॉवरमध्ये घडलेली ही घटना, ‘मालक’ आणि ‘नोकर’ यांच्यातील संबंधांना काळिमा फासणारी आहे. घरकाम करणाऱ्या महिला अनेकदा समाजातील दुर्बळ घटकातून येतात. कुटुंबापासून दूर, पूर्णवेळ एकाच ठिकाणी काम करताना, त्यांच्यावर अवलंबित्व आणि एकांत यामुळे शोषणाची शक्यता कैक पटीने वाढते. पीडित महिला २४ तास कामासाठी तिथे होती, याचा अर्थ तिची सुरक्षितता पूर्णपणे मालकाच्या हातात होती. परंतु, याच ‘आश्रयदात्याने’ तिच्या असहाय्यतेचा गैरफायदा घेतला, हे अत्यंत संतापजनक आहे.
गंभीर विचारणा:

• सुरक्षिततेची जबाबदारी कोणाची? – घरात काम करणाऱ्या महिला या कायद्याच्या दृष्टीने ‘संघटित कामगार’ नसतात. त्यांच्या कामाचे तास, पगार आणि सुरक्षितता याबद्दल कोणतेही ठोस नियम पाळले जात नाहीत. घर हे ‘खाजगी क्षेत्र’ मानले जात असल्याने, तिथे घडणाऱ्या गैरप्रकारांकडे दुर्लक्ष होते.
• कायद्याचा धाक नाही? – ‘शक्ती’ कायद्यासारखे कठोर कायदे असूनही, कामाच्या ठिकाणी असे गुन्हे घडत असतील, तर गुन्हेगारांमध्ये कायद्याचा धाक राहिला नाहीये का? केवळ कायदे करून उपयोग नाही, त्यांची त्वरित आणि कठोर अंमलबजावणी होणे आवश्यक आहे.
• सामाजिक मानसिकता: – काही लोकांमध्ये ‘घरात काम करणारी व्यक्ती’ म्हणजे ‘खाजगी मालमत्ता’ असल्यासारखे वागण्याची विकृत मानसिकता दिसते. ही मानसिकता बदलणे गरजेचे आहे. समाजातील प्रत्येक घटकाचा आदर करणे आणि त्यांची सुरक्षा जपण्याची नैतिक जबाबदारी प्रत्येक नागरिकाची आहे.
  आवश्यक उपाय:
  १. नोंदणी आणि नियमन: घरकाम करणाऱ्या महिलांची पोलीस ठाण्यात आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थेत नोंदणी सक्तीची करावी. तसेच, त्यांच्या कामाच्या ठिकाणच्या सुरक्षिततेसाठी कठोर नियम बनवून ते पाळले जात आहेत की नाही, याची तपासणी व्हावी.
  २. जनजागृती आणि तक्रार निवारण: अशा घटनांमध्ये तक्रार कशी करायची, याबद्दल महिलांमध्ये जनजागृती करावी. तसेच, पोलिसांकडून तक्रारदाराला पूर्ण संरक्षण आणि मानसिक आधार मिळणे आवश्यक आहे.
  ३. कठोर शिक्षा: आरोपीला तात्काळ अटक करून पोलिसांनी प्रशंसनीय काम केले आहे. आता न्यायालयाने या नराधमाला जलदगती न्यायालयात (Fast Track Court) कठोर आणि तातडीने शिक्षा सुनावणे गरजेचे आहे, जेणेकरून इतरांना वचक बसेल.
  घर हे सुरक्षित स्थान मानले जाते, पण याच घरात महिला असुरक्षित होत असतील, तर ही समाजासाठी धोक्याची घंटा आहे. प्रत्येक महिलेला सन्मानाने आणि सुरक्षित वातावरणात काम करण्याचा हक्क आहे. ही घटना समाजाच्या सामूहिक विवेकबुद्धीला आव्हान देणारी आहे.