उच्च कॅफीन ड्रिंक्स आणि ५० रुपयांच्या नशेच्या गोळ्या: एफडीएच्या निष्क्रियतेमुळे युवा पिढी व्यसनाच्या खाईत!
— अन्न व औषध प्रशासनाच्या (FDA) निष्क्रियतेवर ‘पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेने’चा मुख्यमंत्र्यांना थेट इशारा; तातडीने कठोर कारवाईची मागणी
मुंबई, विशेष प्रतिनिधी:
महाराष्ट्र राज्याच्या अन्न व औषध प्रशासनाच्या (FDA) दोन्ही विभागांना आलेले अक्षम्य अपयश आणि या अपयशामुळे राज्यातील युवा पिढी व्यसनाच्या गंभीर खाईत ढकलली जाण्याचा धोका, यावर ‘पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेना’ या संघटनेने तीव्र नाराजी व्यक्त केली आहे. संघटनेने थेट माननीय मुख्यमंत्री महोदय यांना प्रसिद्धी निवेदन सादर करून, सार्वजनिक आरोग्य संकटावर तातडीने कठोर उपाययोजना करण्याची मागणी केली आहे. प्रशासकीय दुर्लक्षामुळे युवा पिढी सध्या उच्च कॅफीनयुक्त एनर्जी ड्रिंक्स आणि प्रिस्क्रिप्शन ओपिऑइड्स या दोन मोठ्या धोक्यांच्या विळख्यात अडकली असल्याचे या निवेदनात स्पष्ट करण्यात आले आहे.
शाळा परिसरात ‘एनर्जी ड्रिंक्स’चा धोका
निवेदनानुसार, शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये उच्च कॅफीनयुक्त एनर्जी ड्रिंक्सचे व्यसन वाढत आहे, ज्यामुळे त्यांच्या आरोग्याला गंभीर धोका निर्माण झाला आहे. [1] मात्र, या धोक्यावर नियंत्रण ठेवण्यात FDA चा अन्न विभाग सपशेल अपयशी ठरला आहे.
या प्रशासकीय निष्क्रियतेचा पुरावा देताना संघटनेने म्हटले आहे की, “एप्रिल २०२३ ते मार्च २०२४ या कालावधीत FDA ने तपासलेल्या १६२ नॉन-अल्कोहोलिक पेयांपैकी केवळ एकच नमुना अयोग्य आढळला.” [2, 3] हा अत्यंत नगण्य ‘०.६२% अपयश दर’ दर्शवतो की FDA ने एकतर धोकादायक उत्पादनांना लक्ष्य केले नाही, किंवा त्यांची तपासणी सदोष होती. यापूर्वी, शासनाने सभागृहात शाळा/कॉलेज परिसरात एनर्जी ड्रिंक्स उपलब्ध नाहीत, असे सांगितले असले तरी, [4] प्रत्यक्षात कोणतीही सक्रिय तपासणी किंवा छापे टाकले नव्हते. केवळ राजकीय आणि सार्वजनिक दबावामुळे ५०० मीटर परिसरात बंदीची घोषणा करण्याची वेळ शासनावर आली, असे संघटनेचे म्हणणे आहे. [5]
५० रुपयांत ‘नशेच्या गोळ्या’ आणि अवैध पुरवठा साखळी
एनर्जी ड्रिंक्सइतकाच गंभीर धोका औषध विभागाच्या निष्क्रियतेमुळे निर्माण झाला आहे. बाजारात ५० रुपयांत ‘प्रिस्क्रिप्शन ओपिऑइड्स’ (उदा. ट्रॅमाडॉल) सारख्या नशेच्या गोळ्यांची सहज उपलब्धता हे स्पष्ट करते की, FDA औषध विभाग आणि संलग्न अंमलबजावणी यंत्रणा वैद्यकीय पुरवठा साखळीतून अवैध बाजारात होणारी औषधांची गळती (Diversion) रोखण्यात पूर्णपणे अपयशी ठरल्या आहेत. [6]
‘पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेने’ने धोक्याची घंटा वाजवताना सांगितले की, प्रिस्क्रिप्शन ओपिऑइड्सचा गैरवापर हे किशोरवयीन मुलांसाठी हेरॉइनसारख्या कठोर मादक द्रव्यांकडे वळण्याचे पहिले पाऊल ठरते, ज्यामुळे मृत्यू आणि गंभीर आजारांचा धोका वाढतो. [7] FDA मध्ये मनुष्यबळाची मोठी कमतरता [8] आणि थेट मंत्री कार्यालयात भ्रष्टाचाराचे झालेले आरोप, यामुळे ही अवैध साखळी अधिक मजबूत झाली असून, विभागाकडून भावी पिढ्यांच्या भवितव्यासोबत खेळ केला जात असल्याचा गंभीर आरोप संघटनेने केला आहे.
‘पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेने’च्या तातडीच्या मागण्या
या गंभीर संकटावर मात करण्यासाठी संघटनेने मुख्यमंत्री महोदयांना खालील तातडीच्या उपाययोजना करण्याची विनंती केली आहे:
- संयुक्त कृती दल (Joint Task Force) स्थापना: FDA (औषध व अन्न विभाग), स्थानिक पोलीस (ANC) आणि NCB यांचे एक विशेष कृती दल तातडीने स्थापन करावे. [9]
- फार्मास्युटिकल ऑडिट: ट्रॅमाडॉलसारख्या प्रिस्क्रिप्शन ओपिऑइड्सचे वितरण करणाऱ्या वितरक आणि किरकोळ फार्मसी स्टोअर्सच्या साठ्याचा आणि नोंदींचा सखोल आणि अनपेक्षित ऑडिट त्वरित सुरू करावा. [6]
- तपासणीतील पारदर्शकता: FDA ने शाळा/कॉलेज परिसरात केलेल्या छाप्यांची, तपासणी केलेल्या नमुन्यांची संख्या आणि दोषींवर केलेल्या कारवाईची आकडेवारी दरमहा सार्वजनिक करावी.
- भ्रष्टाचार निर्मूलन: FDA मंत्री कार्यालयात भ्रष्टाचाराच्या आरोपांची तातडीने आणि निष्पक्ष चौकशी करावी.
‘पँथर आर्मी स्वराज्य क्रांती सेने’ने आपल्या निवेदनाद्वारे इशारा दिला आहे की, महाराष्ट्राला ‘नशा मुक्त’ करण्याची केवळ घोषणा पुरेशी नाही, त्यासाठी कठोर आणि सक्रिय अंमलबजावणी आवश्यक आहे. या गंभीर विषयाची दखल घेऊन तातडीने ठोस कार्यवाही न झाल्यास, व्यापक जनआंदोलन उभे करण्याचा इशारा संघटनेने दिला आहे.
