ज्येष्ठ समाजवादी नेते भाई पन्नालाल सुराणा यांना आदरांजली
ज्येष्ठ समाजवादी नेते, विचारवंत आणि सामाजिक कार्यकर्ते भाई पन्नालाल सुराणा यांच्या निधनाने महाराष्ट्रातील सामाजिक व राजकीय जीवनात मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे. वयाच्या ९३ व्या वर्षी त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. त्यांचे जीवन म्हणजे सामाजिक न्याय आणि लोकशाही मूल्यांसाठी अविरत संघर्ष करणारा एक निष्कलंक प्रवास होता.
जीवन आणि कार्य: संघर्षाची गाथा
- समाजवादी विचारधारेचे पाईक: पन्नालाल सुराणा हे राम मनोहर लोहिया आणि एस. एम. जोशी यांच्या विचारांनी प्रेरित झालेले, महाराष्ट्रातील समाजवादी चळवळीचे एक महत्त्वाचे आधारस्तंभ होते. त्यांनी आयुष्यभर शेतकरी, दलित, कष्टकरी आणि वंचितांसाठी संघर्ष केला.
- राजकीय सक्रियता आणि त्याग:
- बार्शी (सोलापूर) येथील कार्य: १९६७ च्या निवडणुकीनंतर त्यांनी सायकलवरून बार्शी तालुक्यात दौरे करत सामान्य जनतेचे प्रश्न जाणून घेतले. त्यांनी वडार समाजाच्या जमिनीसाठी, दलितांना गावठाण मिळावे यासाठी तसेच नागवाले, कंजारभाट यांसारख्या भटक्या विमुक्त समाजाला घरे मिळावीत यासाठी मोठा संघर्ष केला.
- मंत्रीपदाची ऑफर नाकारणारे नेते: त्यांनी तत्त्व आणि मूल्यांशी कधीही तडजोड केली नाही. त्यांना मुख्यमंत्रीपदाची संधी मिळाली असतानाही त्यांनी ती नाकारल्याचे सांगितले जाते.
- विचारवंत आणि लेखक: सुराणाजी हे केवळ नेते नव्हते, तर एक सखोल विचारवंत आणि लेखक होते.
- त्यांनी विविध विषयांवर विपुल लेखन केले. त्यांचे विचार नेहमीच अभ्यासपूर्ण आणि पुरोगामी असत.
- त्यांनी भागवत धर्माची परंपरा आणि सामाजिक समता या विषयावर ‘पंडित चर्चा’ आयोजित करून अंधश्रद्धा आणि ब्राह्मणविरोधी प्रचाराला सडेतोड उत्तर दिले.
- सामाजिक चळवळीतील सहभाग:
- सेवादल: ते राष्ट्र सेवा दलात कार्यरत होते आणि त्यांच्या शब्दाला सेवादलात मोठा मान होता.
- अण्णा हजारे यांच्या चळवळीत सहभाग: अण्णा हजारे यांच्या सुरुवातीच्या सामाजिक चळवळींमध्येही त्यांचा सक्रिय सहभाग होता.
- एस.टी. महामंडळ विलीनीकरणावर भूमिका: सार्वजनिक जीवनात सक्रिय असताना त्यांनी एस.टी. महामंडळाचे राज्य सरकारमध्ये विलीनीकरण करणे ‘चुकीचे’ आहे, अशी परखड भूमिका घेतली होती.
वारसा आणि योगदान
भाई पन्नालाल सुराणा यांच्या निधनाने निष्कलंक चारित्र्य, त्याग आणि निरलस सेवाभावी वृत्तीचा एक आदर्श आपल्यातून गेला आहे. त्यांचे कार्य महाराष्ट्रातील सामाजिक न्यायाच्या चळवळीला आणि ध्येयवादी राजकारणाला कायम प्रेरणा देत राहील.
