डॉ. आंबेडकरांच्या नावाला विरोध का? – भुदरगडच्या वाघापूर गावात कमानीचा संघर्ष पेटला!
ग्रामपंचायतीचे ठराव धुडकावले; दलित समाजाचा ‘वाघापूर ते नागपूर’ पायी लाँग मार्च.
वादाची वीज आणि आंदोलनाची धग
कोल्हापूर जिल्ह्यातील भुदरगड तालुक्यातील वाघापूर हे गाव सध्या एका मोठ्या सामाजिक आणि राजकीय संघर्षाचे केंद्र बनले आहे. गावातील स्वागत कमानीला ‘भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर’ यांचे नाव देण्याचा मुद्दा गेल्या अनेक वर्षांपासून ग्रामपंचायतीच्या दफ्तरी मंजूर असतानाही, काही प्रशासकीय आणि स्थानिक स्तरावरून नाव बदलण्याचा किंवा ते देण्यास नकार देण्याचा प्रयत्न होत आहे. या सततच्या दुर्लक्षामुळे संतप्त झालेल्या दलित समाजाने आता शांततापूर्ण मार्गाने ‘वाघापूर ते नागपूर’ असा सुमारे ७०० किलोमीटरचा पायी लाँग मार्च सुरू केला आहे. आपल्या लोकशाही हक्कांसाठी आणि महामानवाच्या सन्मानासाठी सुरू झालेले हे आंदोलन आता राज्यभर चर्चेचा विषय बनले आहे.
मूळ वाद: ठरावांचा सन्मान की अवमान?
वाघापूर ग्रामपंचायतीने स्वागत कमानीला डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे नाव देण्यासंबंधी वेळोवेळी ठराव मंजूर केले होते.
- २००६, २०१३ आणि २०१५ या वर्षांत अधिकृतपणे हे नाव देण्याचा निर्णय ग्रामपंचायतीने घेतला होता. स्थानिक स्वराज्य संस्थेने कायदेशीररित्या घेतलेल्या या निर्णयांना प्रशासनाकडून तात्काळ अंमलबजावणी मिळणे अपेक्षित होते.
- मात्र, त्यानंतर अधिकारी स्तरावर किंवा राजकीय दबावातून कमानीला वेगळे नाव देण्याचा किंवा पूर्वीचे ठराव रद्द करण्याचा प्रस्ताव नव्याने पुढे आणला गेला.
- एका लोकशाही मार्गाने निवडून आलेल्या संस्थेच्या अधिकृत निर्णयाला अशा प्रकारे दुर्लक्षित करणे, हे स्थानिक प्रशासनावरील अविश्वास आणि संतापाचे प्रमुख कारण बनले आहे. आंबेडकरी समाजाला यात जाणूनबुजून आपल्या महामानवाचा अपमान करण्याचा प्रयत्न दिसत आहे.
‘वाघापूर ते नागपूर’ पायी मार्च: संघर्षाची नवी दिशा
प्रशासनाच्या या भूमिकेमुळे दलित समाजात निर्माण झालेला संताप केवळ निवेदनांपुरता मर्यादित न राहता, आता तो थेट रस्त्यावर उतरला आहे.
- आंदोलनाची सुरुवात: ५ किंवा ९ डिसेंबर रोजी (नागपूर अधिवेशनाच्या पार्श्वभूमीवर) हा पायी लाँग मार्च सुरू झाला आहे.
- उद्देश: नागपूर येथे सुरू असलेल्या राज्य विधिमंडळाच्या हिवाळी अधिवेशनादरम्यान मुख्यमंत्री आणि उपमुख्यमंत्र्यांची भेट घेऊन त्यांना निवेदन देणे आणि या विषयावर तात्काळ तोडगा काढण्याची मागणी करणे.
- आंदोलनाची धार: थंडी-वाऱ्याची तमा न बाळगता, हजारो किलोमीटरचा प्रवास पायी करणे, हे या समाजाच्या आत्मसन्मानाच्या आणि मागणीच्या तीव्रतेचे प्रतीक आहे. हे आंदोलन केवळ एका कमानीच्या नावासाठी नसून, प्रशासकीय उदासीनतेविरुद्ध आणि सामाजिक समानतेच्या मागणीसाठी आहे.
समाजाची भूमिका: सन्मान आणि अस्मिता
या आंदोलनामागची भूमिका अत्यंत स्पष्ट आणि भावनिक आहे.
- मागणी: ग्रामपंचायतीच्या ठरावानुसार कमानीला भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कमान असेच नाव देण्यात यावे आणि अन्य कोणताही नाव बदलण्याचा प्रस्ताव त्वरित रद्द करावा.
- दलित समाजासाठी डॉ. आंबेडकर हे केवळ एक नेते नसून, ते त्यांचे उद्धारकर्ते आणि अस्मितेचे प्रतीक आहेत. त्यांच्या नावाचा सन्मान राखणे ही केवळ औपचारिकता नसून, सामाजिक न्याय आणि समानतेच्या तत्त्वज्ञानाचा आदर आहे.
- जेव्हा ग्रामपंचायत वारंवार ठराव पास करते, तेव्हा केवळ एका घटकाच्या विरोधामुळे तो ठराव अंमलात न आणणे, हे बहुजनांच्या भावना दुखावणारे आणि जातीयवादाला खतपाणी देणारे कृत्य आहे, अशी त्यांची भावना आहे.
वाघापूरचा हा संघर्ष केवळ एका कमानीच्या नामकरणापुरता नाही; तो लोकांच्या भावना, प्रशासकीय निर्णय आणि सामाजिक सलोखा या तीन स्तरांवरचा आहे.
राज्याचे मुख्यमंत्री व उपमुख्यमंत्री नागपूर अधिवेशनात या आंदोलनाची दखल घेऊन, ग्रामपंचायतीने कायदेशीररित्या मंजूर केलेल्या ठरावाचा सन्मान राखण्यासाठी त्वरित आदेश देतील, अशी आंदोलकांना अपेक्षा आहे. या संवेदनशील विषयावर तात्काळ तोडगा काढून, सामाजिक सलोखा आणि कायद्याचे राज्य टिकवून ठेवण्याची मोठी जबाबदारी आता प्रशासनावर आहे.
