डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि रा.स्व.संघ प्रमुख गोळवलकर गुरुजी भेट: ‘मराठ्यांना रोखण्यासाठी’ आलेल्या प्रस्तावाला बाबासाहेबांनी ठामपणे नाकारले
मुंबई: भारतीय संविधानाचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे (RSS) तत्कालीन सरसंघचालक माधव सदाशिव गोळवलकर गुरुजी यांच्या ७ सप्टेंबर १९४९ रोजी झालेल्या भेटीचा एक महत्त्वाचा आणि दुर्लक्षित तपशील ज्येष्ठ अभ्यासक प्रा. हरी नरके यांनी उघड केला आहे. प्रा. नरके यांच्या मते, ही भेट ‘राष्ट्रीय एकात्मता’ किंवा ‘सहकार्या’साठी नसून, मराठा समाजाच्या वाढत्या प्रभावाला रोखण्यासाठी ब्राह्मणेतर शक्तींना एकत्र आणण्याच्या गोळवलकर गुरुजींच्या प्रयत्नाचा भाग होती.
मराठ्यांविरुद्ध मदतीचा प्रस्ताव:
प्रा. हरी नरके यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, गोळवलकर गुरुजी ७ सप्टेंबर १९४९ रोजी दिल्लीत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना भेटले. गोळवलकर गुरुजींनी बाबासाहेबांसमोर असा प्रस्ताव ठेवला की, “मराठा समाजाचा सामना करण्यासाठी, त्यांना रोखण्यासाठी आम्हा ब्राह्मणांना मदत करा. नाहीतर मराठे आपल्या सर्वांनाच संपवतील. आपण सारे मराठेतर एकत्र येऊन मराठ्यांचा बंदोबस्त करू.”
बाबासाहेबांनी सुनावले कठोर खडे बोल:
गोळवलकर गुरुजींच्या या ‘मराठेतर’ एकजुटीच्या प्रस्तावाला डॉ. बाबासाहेबांनी अत्यंत कठोर शब्दांत नाकारले. प्रा. नरके यांच्या नोंदीनुसार, बाबासाहेब म्हणाले:
- पेशवाईतील अत्याचार: “पेशवाईत तुम्ही लोकांनी आमच्यावर कितीतरी अत्याचार केले, हे मी कसे विसरू? तुम्ही पुन्हा पेशवाईची स्वप्नं बघता आहात.”
- संघावर टीका: “त्यासाठी तुम्ही रा.स्व.संघाच्या रूपात ब्राह्मण महासंघ सुरू केलेला आहे. तुमच्या संघात सारे ब्राह्मणच तर आहेत. तिथे ना मराठे आहेत ना महार. तुमचा संघ हा विषवृक्ष आहे. त्याचे परिणाम फार वाईट होणार आहेत.”
- संघटना कशासाठी असावी: “तुम्हाला संघटनाच बनवायची असेल तर ती जातीनिर्मुलनासाठी आणि चातुर्वर्ण्यव्यवस्थेचा नाश करण्यासाठी सुरू करा. पेशवाईतील पापांपासून तरच तुम्हाला मुक्ती मिळेल. जुन्या चुका सुधारा. ब्राह्मण राज्याची स्वप्नं विसरा. मी तुम्हाला काहीही मदत करू शकत नाही.”
बाबासाहेबांच्या या स्पष्ट आणि टोकदार भूमिकेमुळे गोळवलकर गुरुजींना कोणतीही उत्तरे देता आली नाहीत आणि ते चडफडत तेथून निघून गेले, असे या वृत्तांतात नमूद आहे.
भेटीचे साक्षीदार आणि संदर्भ:
या संपूर्ण भेटीचा तपशीलवार वृत्तांत लिहिणारे सोहनलाल शास्त्री हे दिल्लीतील मोठे विद्वान असून, ते या भेटीच्या वेळी प्रत्यक्ष हजर होते आणि बाबासाहेबांकडे नियमितपणे जात-येत असत.
त्यांच्या भेटीनंतर बाबासाहेब सोहनलाल शास्त्री यांना गोळवलकरांबद्दल म्हणाले होते की, “हे ब्राह्मण गृहस्थ आहेत हिंदूंचे पोप. असे सनातनी विचारांचे धर्मगुरू जिथे आहेत तिथल्या लोकांचे कधीही भले होणार नाही!”
संघाकडून पसरवल्या जाणाऱ्या ‘अफवा’चे खंडन:
प्रा. हरी नरके यांनी या लेखातून रा.स्व.संघाकडून या भेटीबद्दल पसरवल्या जाणाऱ्या कथित अफवांवरही बोट ठेवले आहे. ‘संघाचे काम वाढवा, मी तुमच्या कामावर खूश आहे’ असे बाबासाहेबांनी गोळवलकरांना म्हटले होते, या संघाच्या दाव्याचे त्यांनी खंडन केले आहे. चातुर्वर्ण्यव्यवस्थेचा नाश हेच ज्यांचे उद्दिष्ट होते, ते बाबासाहेब, चातुर्वर्ण्याची प्रस्थापना करणाऱ्या संघटनेचे कौतुक कसे करतील, असा प्रश्न त्यांनी उपस्थित केला आहे.
प्रा. नरके यांनी ही माहिती सोहनलाल शास्त्री लिखित ‘बाबासाहेब डॉ. अम्बेडकर के सम्पर्क में २५ वर्ष’ (भारतीय बौद्ध महासभा, दिल्ली प्रदेश, नई दिल्ली, १९७५, पृ. ५४/५५) या ग्रंथाचा संदर्भ देऊन दिली आहे. ही माहिती सामाजिक आणि राजकीय इतिहासातील एका महत्त्वाच्या टप्प्यावर प्रकाश टाकते, जिथे डॉ. आंबेडकरांनी जातीयवादी राजकारणापासून स्वतःला आणि आपल्या चळवळीला दूर ठेवण्याची स्पष्ट भूमिका घेतली होती.
